Ana Sayfa
Yanik, kor gibi, kizil kadife gibi bir sesi vardi. Bütün Kürdistan onun sesini duymak için elinden geleni yapardi, ama kimse bilmezdi yine de Eysê?nin nasil çileli bir hayat yasadigi…
Oysa onun bütün yasami sürgünde geçmisti. Diyarbakir?dan Antep?e, oradan Istanbul?a, Almanya?ya, Bagdat?a, Hewler?e ve en sonunda yasamini sonlandiracagi Izmir?e… Bir çile abidesi yasami vardi Ayse San?in. Aramizdan ayrilali tam 10 yil geçti. Ölümünden sonra da üzerindeki baski ve siddet sona ermedi. 1996 yilinda yakalandigi kanser hastaligi nedeniyle Izmir?de yasamini kaybeden Ayse San?in son istegi olan Diyarbakir?a gömülme vasiyeti de yerine getirilemedi henüz.
Çünkü Ayse San, Kürtlerin yabancisi olmadigi baski ve siddete, gericiligin dehset verici öfkesine en sert biçimde maruz kaldi yasami boyunca. Bir insan için her zaman ?çok agir? gelecek olan hikayesi daha çocuk yasinda baslamisti… Eysana Kurd, Eyse Xan, Eysana Eli olarak ta taninan, Qederê ve Dayikê gibi unutulmaz sarkilara da imza atan Ayse San?in hayati, 1938 yilinda Diyarbakir?da basladi. Babasi da denjbêjdi ve küçük yasta müzikle tanisti.
Baba evinde kurulan dengbêj divanlariyla yasama gözlerini açan Ayse San, sanat hayatina mevlitlerle, yani dini sarkilar söyleyerek baslar. Dokuz yasinda babasini yitiren San, çevresinin, kadinlarin sarki söylemesine siddetle karsi çikmasi ve maruz kaldigi feodal baskilar nedeniyle genç yasta Diyarbakir?dan ayrilarak Antep?in yolunu tutar. Antep?te sanat yasamina ilk ciddi adimi atan Ayse San, Kürtçenin yasak olmasi nedeniyle radyoda Türkçe sarkilar söylemeye baslar. Iki yil boyunca bunu sürdüren San, 1963 yilinda sanatin merkezi olarak gördügü Istanbul?un yolunu tutar.
Istanbul?da Kürtçe ve Türkçe konserler verir. Ilk ünlenen sarkisi ?Ez Xezalim? adli parçadir. Kisa süre sonra çikardigi Kürtçe-Türkçe ilk kaseti, onun tüm Kürdistan?da taninmasina yol açacaktir. Ancak Ayse San?in taninmasi, onun üzerindeki baskilari azaltmaz, bilakis artirir. Kürtlere ve Kürtçe diline yönelik tehditlerin en siddetli dönemi olan bu yillarda baskilara daha fazla dayanamayan San, Türkiye?yi terk ederek Almanya ya gider. Sürgünde sanatini sürdürmeye çalisan kadin sanatçi, burada 18 aylik kizi Sahnaz?i yitirince direndigi baskilara bir de duygu dünyasindaki büyük yikim eklenir. San?in dillere destan ?Qederê? adli parçasi bu yillarda yazilir ve söylenir.
San, Almanya?da geçirdigi bu dönemin ardindan yeniden Istanbul?a döner. Baslangiçta iyi bir evlilik yapacak ve üç çocuk doguracaktir ama Istanbul?daki yasami da hiç iyi gitmeyecektir. Üç çocuk sahibi olan San bu kez, Kürtçe söyledigi sarkilar nedeniyle devletin baski ve tehditleri ile karsilasir. Bu sirada çocuklarinin da kendisini yalniz birakmasi üzerine 1979 yilinda Bagdat?in yolunu tutar.
CIZRAWÎ VE BERWARÎ ILE TANISMA
Ayse San?in bazi sanatçi arkadaslarinin yardimi ile Bagdat?in Sesi Radyosu?nda Eysana Eli adiyla sesini duyulmaya baslar. Dönemin Hewler Valisi?nin daveti üzerine Hewler?e giden San burada iki büyük Kürt sanatçisi, Mehmet Arif Cizrawi ve Isa Berwari ile tanisir. Cizrawi ve Berwari ile Güney Kürdistan?in birçok yerinde konserler verir.
Ayse San?in hayatindan etkilenen Cizrawi, ?Le le le waye,
Eysane le waye, çav biçuke le waye..? gibi Ayse San?nin askini dilendiren sarkilar seslendirir.
Ayse San, kardes ve akrabalarinin ölüm tehditleri yüzünden o çok sevdigi Diyarbakir?a hiç gidemez. Çünkü yakinlarina göre bir kadinin, erkeklerin bulundugu bir ortamda sarki söylemesi büyük bir suçtur. Fakat bir tek annesi sahip çikar Ayse San?a, ancak ananin destegi de baris için yeterli olmaz. Kaldi ki ölümünden önce son kez kizini görmek isteyen anneye akrabalari izin vermeyecektir. Öfke bununla da bitmez ve bu feodal zihniyet, Ayse San?a, annesinin mezarini ziyaret etmesi için bile izin vermez. Bu olay Ayse San?in hayatinda büyük bir yara açar. Ayse San, bu acisini, Kürdistanlilarin belleginde, müzik duygusunda derin izler birakan ?Dayike? sarkisiyla dillendirir.
DAYIKÊ ILE ANALARIN ÇIGLIGINA DÖNÜSTÜ
Ayse San ?Dayike? ile tüm annelerin yüreginin sesi olmustur. Kendi yasaminda tanik oldugu Kürtlerin aci ve baski dolu yasamini sarkilarinda dilendiren Ayse San, yine de bütün acilarini vakur bir sekilde karsilayacak ve sunlari söyleyecektir: ?Ezilmislik, kendisiyle beraber büyük aci ve keder yaratir. Eger bizim de özgür bir ülkemiz olsaydi, halkimiz da kendi degerlerinin kiymetini bilirdi. Biz halkimiz ve ülkemizin ezilmisligine feda olacagiz…?
Ayse San’in aci ve keder dolu yasami yakalandigi amansiz kanser hastaligi nedeniyle 18 Aralik 1996 tarihinde Izmir?de son bulur. Dogdugu yer olan Diyarbakir’da gömülmeyi vasiyet etmis olmasina ragmen, bu istegi yerine getirilmez.
Ayse San?in belleklerde derin izler birakan bazi sarkilari sunlardir: Lê lê bêmal, Lorkê lorkê, Daykê qurban, Qederê yar, Cemîle here were, Xezal, Lê lê dînê, Xivsê, Kirasê te melese, Yar Meyro, Derdê hewiyê, Hepsîyo, Min tu dibu, Memê Alan, Nazliyê ve Wey Saliho Kurmam…
DAYIKÊ
Sivan Parwer de dahil çok sayida ünlü Kürt sanatçisinin seslendirdigi San?in Dayikê parçasi:
Dayîkê qorban ava çemê Diyarbekir îro diherike leme leme eeee
Dayîkê qorban pêl li pêlê dixe davê keleme
Wele îro dayîka min nexwese waya min turine
Hêsrê çavê mi dêrana xwedê weke baranê biharê diherike, nasekine
Hey wax dayê xerîbim dayê, hey wax dayê nemînim dayê,
Hey wax dayê bêkesim dayê, bê te kesê min nemaye li vê dunyayê ez bimrim dayê
QEDERÊ
San?in her zaman dillerden düsmeyen parçasi ?Qederê?
Were yar… Qederê yar
Qederê ser bikim mîna qederê xelkê tu ji min re nebûy yar
Te ez kirim peyakê rêdurê westiyayî peyayê piyadar
Tu bûy siwarekî bi rim û bi mirzaq
Li ser pista sêwîxelqê bûy siwar
Yar yar yar qederê
tuyê li dawiyê buye gurekî
siba tu birçî ye har yar yar yar…..
Ana Sayfa
